Goede praktijkvoorbeelden

Situering

• Werkzaamheden: allerlei
• Onderneming: Druez (Courcelles)
• Contactpersoon in de onderneming: Robert Van Yperzeele
• Betrokken adviseur: meerder adviseurs 
  
  

Problematiek en oplossingen

In 2009 zijn er meerdere arbeidsongevallen gebeurd bij de onderneming Druez uit Courcelles, Henegouwen. In samenwerking met de adviseurs van Constructiv, die hiervoor verschillende werven bezocht hebben, is er een actieplan opgesteld om de vastgestelde gebreken te verhelpen:

• De hiërarchische lijn informeren over hun verantwoordelijkheden, met daarna een discussie over de voornaamste gebreken en de preventiemaatregelen
• Sensibiliseringssessie voor de werknemers in verband met het naleven van de preventiemaatregelen en het dragen van PBM's
  
  

Enkele concrete verbeteringen

• Verbetering van de werforganisatie: voorafgaande vergaderingen met de beheerders en de adviseur van Constructiv voor de aanvang van 4 nieuwe werven
• Eerst nadenken, dan pas handelen: rechtstreeks contact tussen technici, beheerders, ploegbazen en, bij twijfel, de adviseur van Constructiv
• Niets licht opnemen: afscherming van uitgravingen
• Orde en netheid: vrijgemaakte en verlichte doorgangen
• Betere naleving van de voorschriften dankzij sensibilisering: dragen van aangepaste persoonlijke PBM's
• Meer samenwerking met alle partijen die betrokken zijn bij preventie
  
  

Besluit

Het aantal arbeidsongevallen naar beneden halen is niet noodzakelijk een werk van lange adem. Dankzij de gemaakte investeringen en de nieuwe aanpak heeft de onderneming Druez opmerkelijke resultaten kunnen behalen: in 2010 werd geen enkel ongeval vastgesteld op haar werven.

Situering

• Werken: gebruik van specifieke klemmen voor de uitvoering van onderdelen van inspectieputten en rioleringsbuizen.
• Firma: verschillende aannemers hebben deze techniek al gebruikt, onder andere HENDRIK VANLERBERGHE BVBA, JOZEF VANDEN BUVERIE en Co NV, J.DEVAERE NV, VAN BROEKHOVEN’S NV, ...
• Contactpersonen: werfbeheerders en preventieadviseurs.
• Betrokken adviseurs: Roland Delarue, Jurgen Derycke, Ronald Plu, Guillaume Gioia.
  
  

Problematiek

Bij het plaatsen van de putten, deksels, ringen en prefab putdeksels bestaat er een reëel risico op verbrijzeling van de handen en vingers tussen de verschillende onderdelen van een inspectieput. Onderdelen van inspectieputten worden meestal geplaatst met behulp van lengen, haken, klemmen of zuigvlakken waarbij een manuele tussenkomst nodig is. Bij de uitvoering bestaat dan ook een risico op knelling en verbrijzeling, met alle letsels vandien.   

Deze arbeidsmiddelen zijn heftoestellen en moeten dus driemaandelijks gecontroleerd worden door een externe dienst voor technische controles (EDTC).
    

Praktische maatregelen

Bij de campagne Wegenwerken werd de nadruk gelegd op de beveiliging van handelingen die verband houden met het plaatsen van inspectieputten of rioleringsnetwerken in sleuven. Onze adviseurs hebben bijzondere aandacht besteed aan technieken die gebruikt worden op werven en aan bestaande goedepraktijken in de bezochte ondernemingen. Om de plaatsingshandelingen veiliger te maken, raden we aan om het gebruik van klemmen voor onderdelen van inspectieputten algemeen toe te passen.

Het gebruik van klemmen waarmee de bestuurder rioleringsbuizen kan plaatsen zonder de hulp van een bijkomende werknemer, is een techniek die wijd verspreid is, maar er bestaan ook specifieke klemmen, die soms aangepast zijn aan de mechanische behandeling van onderdelen van inspectieputten, waarbij in de meeste gevallen helemaal geen bijkomende manuele hulp nodig is (een eenvoudige beweging van de arm volstaat om de klem te openen en te sluiten zodra het onderdeel op de grond geplaatst is). Betonnen prefab onderdelen kunnen hiermee langs de binnenkant gegrepen en geplaatst worden en stukken met een binnendiameter tot 1,2 m en met een gewicht tot 2,5 ton kunnen ermee geheven worden zonder enige manuele tussenkomst. Daardoor zijn er minder mensen nodig in de uitgravingen en worden ongevallen makkelijker vermeden! 

Situering

• Werkzaamheden: plaatsen van wapening en bekistingswerken
• Onderneming: tijdelijke handelsvereniging CFE-Interbuild in Brussel
• Contactpersoon bedrijf: werfleider en preventieadviseur
• Betrokken adviseur: Marc Cockmartin 
  
  

Problematiek

Tijdens de ruwbouwwerken worden de vloerplaten, de horizontale en verticale balken en de betonnen wanden voorzien van wapeningsnetten, wapeningsstaven en gevlochten korven. Na het ontkisten en in afwachting van de volgende opgaande bekisting steken de wachtijzers boven de werkvloer uit. Deze uitstekende wachtstaven moeten individueel of collectief afgeschermd worden (bijvoorbeeld met stoppen of een afbakening). Meestal worden niet alle wachtstaven afgeschermd, met een verhoogd risico op snijwonden of blijvende letsels door een val over een wachtstaaf tot gevolg.

Wachtstaven individueel afgeschermd met stoppen.

Oplossing

Een eenvoudige collectieve beschermingsmaatregel bestaat erin om de wachtstaven af te schermen met herbruikbare pvc afschermgoten van 1 meter lang. Deze zelfklemmende afschermgoten kunnen gebruikt worden voor wachtstaven van 6 mm tot 40 mm dik.

Wachtstaven collectief afgeschermd met pvc-afschermgoten.

Situering

Een palletvork wordt bijna op elke werf gebruikt. Elke aannemer weet dat hij de afstand tussen de vorken voortdurend moet bijstellen afhankelijk van het type pallet. Sommige paletten moeten in de lengterichting op de palletvork geplaatst worden waardoor er meer kantelgevaar is.

Problematiek

Met een palletvork wordt meestal een volledige pallet geheven. Wanneer een pallet op een steiger wordt geplaatst en de vork van onder de pallet wordt getrokken, wordt er een sterke horizontale kracht op de steiger uitgeoefend, waardoor de stabiliteit van de steiger in het gedrang komt.

Oplossing

In een aantal gevallen is de palletklem een eenvoudige oplossing: slechts een gedeelte van de stenen op de pallet worden opgenomen. Het zeil dat onder de stenen wordt gespannen, voorkomt dat snelbouwstenen uit de klem vallen. Bij het plaatsen van snelbouwstenen op een steiger, wordt er met een palletklem geen horizontale kracht op de steiger uitgeoefend. Momenteel kan de palletklem echter nog niet gebruikt worden voor alle paletten met snelbouwstenen op de Belgische markt.

Vallen van hoogte is een van de belangrijkste oorzaken van ernstige ongevallen in de bouw. Vanuit de wetgeving worden we erop gewezen dat collectieve beschermingsmiddelen absolute voorrang moeten krijgen op persoonlijke beschermingsmiddelen.
 

Problematiek

Tijdens de ruwbouwfase van een bouwwerk is het risico op vallen in openingen voor liftschachten of trappen zeer groot. Meestal worden deze openingen afgeschermd met een leuningsysteem, maar vaak worden de leuningen te laat aangebracht of te vroeg weggenomen omdat de rugweerpalen van het leuningsysteem hinderen bij het betonneren. De leuningen worden dus dikwijls pas geplaatst na de plaatsing van de predallen of welfsels of zelfs na het betonneren.

Oplossing

Een betere oplossing is dat er een houten beschermvloer geplaatst wordt op balkhouders in de vloeropeningen. Deze vloer kan aangebracht worden voordat er gestart wordt met de ruwbouwwerken op de hogere verdieping. Doordat de houten vloer een beetje onder het niveau van de predallen of de welfsels aangebracht wordt, kan de randbekisting zonder problemen rond de opening worden aangebracht. Deze beschermvloer kan dus blijven liggen tot de trap of de lift geplaatst wordt.

Besluit

Deze zeer eenvoudige oplossing kan altijd en overal toegepast worden. Er moet wel rekening gehouden worden met de beperkte belasting die op de beschermvloer mag worden uitgeoefend. Gemechaniseerde arbeidsmiddelen mogen bijvoorbeeld niet over dit type beschermvloer rijden.

Situering

• Werkzaamheden: reiniging van een betonmixerkuip
• Betrokken adviseur: Christian Depue 
  
  

Problematiek

Betonmixers zijn uitgerust met een draaiende kuip om ervoor te zorgen dat het voorgemengde beton homogeen blijft tijdens het transport. Na een betonlevering kunnen achter de spiralen in de kuip betonresten blijven kleven. Dit beton verhardt dan in de kuip. De hoeveelheid verhard beton groeit stelselmatig aan en veroorzaakt na een tijdje twee problemen:

• Het beton wordt minder efficiënt gemengd.
• Het verharde beton vormt een groot verloren gewicht, zodat de laadcapaciteit van de vrachtwagen kleiner wordt.
  
  

Op regelmatige tijdstippen moet de mixerkuip dan ook vrijgemaakt worden van dit verharde beton. De traditionele oplossing is dat er een arbeider in de kuip kruipt met een breekhamer en stelselmatig het verharde beton losbeitelt. Deze werkwijze heeft verschillende nadelen omdat de werknemer wordt blootgesteld aan verschillende risico’s of gevaarlijke situaties:

• De werknemer kan gekwetst worden door vallende brokstukken. Begin 2013 is in Amerika een werknemer overleden nadat er een groot brokstuk plotseling loskwam en op hem viel.
• De werknemer kan zich snijden aan de randen van de spiralen, die vlijmscherp kunnen zijn.
• De werknemer wordt in de kuip blootgesteld aan een zeer hoog geluidsniveau.
• Binnen in de kuip kan het zeer warm en vochtig zijn, terwijl de werknemer een volledige bescherming moet dragen tegen de schadelijke invloed van nat cement en van kwartsstof. Dit is erg oncomfortabel.
  
  

De werknemer werkt in een besloten ruimte en volgens de regels moet er dus een veiligheidswacht aanwezig zijn. Omdat het losbeitelen van het verhard beton in de kuip zo veel lawaai veroorzaakt, gebeurt dit meestal in een verre uithoek van de centrale, zodat de andere activiteiten zo min mogelijk worden verstoord. Een veiligheidswacht is helaas niet altijd aanwezig.

Oplossing

Om deze risico’s te vermijden kan een mechanisch hulpmiddel gebruikt worden om de binnenkant van de mixerkuip te reinigen, zoals een hogedrukreiniger die gemonteerd is op een beweegbare arm en die van op afstand wordt bediend. Deze reinigingsmethode, die wordt aangeboden door gespecialiseerde firma’s, heeft veel voordelen:
 

• Het betekent een belangrijke tijdsbesparing. De tijd die nodig is om een kuip schoon te spuiten, kan geraamd worden op 1 à 2 uur, terwijl losbeitelen al snel  een halve dag tijd vraagt. Op één dag kunnen dus meerdere vrachtwagens gereinigd worden. Het voorbereidende werk is vergelijkbaar:
• Bij de hogedrukreiniging moet de vultrechter weggenomen worden om de robotarm door te laten en moet er een wateraanvoer voorzien worden.
• Bij het mechanisch losbeitelen moeten de mangaten vrijgemaakt worden, er moet verlichting en verluchting worden geïnstalleerd en er moet aanvoer van elektriciteit en eventueel perslucht zijn. 
• Het geluidsniveau is aanzienlijk lager dan bij het mechanisch losbeitelen en het risico dat de kuip beschadigd wordt is kleiner.
• Er moet niet gewerkt worden in een besloten ruimte en er is geen veiligheidswacht nodig.
• Het personeel wordt niet blootgesteld aan vallende brokstukken of aan hoge stofconcentraties. 
  
  

Besluit

Een betonmixer reinigen met een hogedrukreiniger houdt veel minder risico’s in dan de klassieke manier, en het vraagt heel wat minder tijd! Redenen genoeg om deze nieuwe werkmethode eens te proberen. 

Bij ruwbouw-, hoogbouw- en renovatiewerken worden diverse bouwmaterialen op verdiepingen naar binnen gebracht door middel van een pallethaak die met een ketting opgehangen wordt aan de haak van een kraan. Soms wordt gewerkt met een inhaalplatform dat buiten het geveloppervlak uitsteekt, maar vaak wordt de last binnengetrokken door werknemers die aan de gevelopeningen staan en blootgesteld worden aan valgevaar als de last gaat slingeren en de hijskabels tegen de gevel schuren. Ongevallen bij de toepassing van deze werkmethode zijn meestal zeer ernstig en hebben soms een dodelijke afloop.
 

Waaruit bestaat de oplossing?

Een opsteker (combi-steker of maxisteker) is een universeel hijsgereedschap dat in combinatie met een kraan gebruikt kan worden om bouwmaterialen te verplaatsen van en naar moeilijk bereikbare plaatsen. De opsteker is voorzien van een draaipunt en een tegengewicht om bouwmaterialen binnen de gevellijn te plaatsen. De opsteker kan gecombineerd worden met een stenenklem, een evenaar, een wartelhaak, een pallethaak, een kozijnenvork of een vacuümapparaat.

Technische specificaties

Opstekers zijn beschikbaar in verschillende types:

• Combi-stekers hebben een maximale werkbelasting van 2.500 daN tot 6.500 daN.
• Maxi-stekers hebben een maximale werkbelasting van 4.000 daN tot 20.000 daN.
  
  

Besluit

Het gebruik van een opsteker zorgt ervoor dat lasten niet kunnen slingeren en dat de hijskabels van  de kraan niet tegen de gevel van het gebouw kunnen schuren. Een opsteker kan bovendien lasten van buiten naar binnen brengen zonder dat de hijsketting hindert. De bouwmaterialen worden verder naar binnen gebracht dan tot de gevellijn, waardoor de werknemers niet tot aan de gevelopening hoeven te komen.

Problematiek

Volgens de regelgeving moet het hijstoebehoren van hijswerktuigen, zoals hijsbanden, kettingen, hijskabels, stroppen, evenaars, haken, hijsklemmen voor prefab elementen en ander toebehoren dat gebruikt wordt voor het aanslaan en hijsen van lasten, onderworpen worden aan een driemaandelijkse keuring door een externe dienst voor technische controles op de werkplaats. Op grotere bouwplaatsen waar meerdere aannemers gelijktijdig aanwezig zijn, is het moeilijk om na te gaan welk hijstoebehoren aan welke onderneming toebehoort en wanneer de laatste keuring werd uitgevoerd.

Oplossing

Onder impuls van een aantal Nederlandstalige en Franstalige werkgroepen van preventieadviseurs werd gezocht naar de meest gebruikte kleurencode.

In de handel zijn kunststoffen spanringen verkrijgbaar met een label waarop de naam van de onderneming en een volgnummer gedrukt staan. Afgekeurd hijstoebehoren wordt gemarkeerd met een rode kleurencode en moet onmiddellijk buiten gebruik gesteld worden. Constructiv vraagt dat alle bouwondernemingen dezelfde kleurencode toepassen en dringt er bij de externe diensten voor technische controles op aan dat zij hun keuringen van het hijstoebehoren op bouwplaatsen aan het begin van elk trimester uitvoeren.

Besluit

• Duidelijke signalisatie van de keuring
• Eenvoudig te monteren
  
  

Ondernemingen moeten een beroep doen op een externe dienst voor technische controle (EDTC), niet enkel voor hijs-en heftoestellen en de vermelde hijstoebehoren maar ook voor oa druktoestellen en elektrische installaties. Voor meer info kan u een bouwplaatsbezoek aanvragen van een adviseur. Raadpleeg onze regionale kaart om de contactgegevens op te zoeken.

Situering

• Onderneming: verschillende aannemers, zoals Ivaka nv (in verschillende regio’s), Joly-Matagne-Vandamme SA, VBG, Swennen nv, Traxeco SA, Stadsbader nv
• Contactpersoon bedrijf: zaakvoerders en preventieadviseurs van verschillende bedrijven
  
  

Problematiek

In de omgeving van nutsleidingen of bij het uitvoeren van sonderingswerken moeten alle graafwerken binnen een gabarit van 50 cm links en 50 cm rechts van de bestaande leidingen handmatig uitgevoerd worden. Naargelang van de cohesie van de grond en de aanwezigheid van zand, stenen en puinafval kan de isolatie van de bestaande nutsleidingen beschadigd worden, waardoor een reëel risico op elektrocutie en vonkoverslag ontstaat.  

Oplossing

Naar aanleiding van de veelvuldige incidenten bij graafwerken in de buurt van leidingen wordt extra aandacht besteed aan het uitvoeren van deze graafwerken. Constructiv geeft dan ook het advies om zo veel mogelijk gebruik te maken van een grondzuigmachine. Dit levert bovendien een aanzienlijke tijdswinst op bij grotere projecten.

Detail van een aanzuigslang.

Grondzuigmachine.

Problematiek

Tijdens de afwerkingsfase is het verplaatsen van glaspartijen niet zonder risico. Glaspartijen manueel transporteren kan leiden tot ernstige rugletsels en zeer zware arbeidsongevallen met blijvende gevolgen.
 

Oplossing

Deze risico’s kunnen vermeden worden door gebruik te maken van mechanische transporters. Dat zijn elektrisch aangedreven onderstellen met hydraulische zuigers en afstandsgestuurde zuignappen. Een hydraulisch gestuurde glastransporter met zuignappen kan glaspartijen tot 800 kg hijsen.

Aandachtspunten

• Een glastransporter kan enkel gebruikt worden op een vlakke ondergrond.

• Een glastransporter wordt beschouwd als een hijstoestel en moet periodiek gekeurd worden door een externe dienst voor technische controle (EDTC).
  
  

Besluit

Het gebruik van de glastransporter is vooral aangewezen om glaspartijen en ramen veilig te verplaatsen. De transporter kan bovendien ingezet worden op plaatsen die minder goed toegankelijk zijn voor de werknemers en is een ergonomisch arbeidsmiddel waarmee de werknemers hun werkzaamheden kunnen uitvoeren zonder fysieke overbelasting.

Situering

• Werkzaamheden: het plaatsen van boordstenen bij de herinrichting van een dorpskern
• Onderneming: DSV NV
• Contactpersonen: zaakvoerder en preventieadviseur
• Betrokken adviseurs: adviseurs regio Vlaams-Brabant
  
  

Problematiek

Boordstenen plaatsen met een traditionele klem is een tijdrovende taak waarbij de wervelkolom van de betrokken werknemers zwaar belast wordt.

Boordstenen plaatsen met een traditionele klem.

Ondernomen acties en besluit

Tijdens de campagne Wegenwerken werd extra toegekeken op het plaatsen van boordstenen met als belangrijkste aandachtspunt: ergonomie. In het kader van onze preventieve acties kreeg de onderneming DSV NV het advies om gebruik te maken van een vorkheftruck (type Transmanut) met hydraulische arm en zuignap om boordstenen te plaatsen. Dit type vorkheftruck kan ook zeer nuttig zijn voor het transport en het laden en lossen van boordstenen.

Een vorkheftruck met hydraulische arm en zuignap om boordstenen te plaatsen.

Het bewapeningsbindapparaat DF 16 van Wacker Neuson biedt een groot gebruiksgemak.

Het mechanisch werkende apparaat heeft een beproefde dubbeldraadtechniek voor tot 1.000 gelijkmatig getwijnde en vaste knopen per uur. In gebukte houding bewapeningsstaal binden met een tang behoort daarmee tot het verleden. De DF 16 kan namelijk gemakkelijk rechtopstaand met één hand bediend worden.

1. Het apparaat loodrecht plaatsen
   
   
   
   
2. Drukken zonder krachtinspanning: de binder omsluit de bewapening
   
   
   
   
3. Gelijkmatig trekken: de binder draait ineen
   
   
   
   

De voordelen van het systeem

• Veel minder risico’s voor de rug van de werknemers
• Tot 1.000 knopen per uur
• Werking onafhankelijk van de laadstand en de laadtijd van de accu
• Geen draadafval dat verwijderd hoeft te worden
• Gemakkelijk verwisselbaar bindermagazijn met 77 afzonderlijke bindingen
  
  

Binden met een tang behoort daarmee tot het verleden.

Situatie

• Werkzaamheden: de ingebruikname van stroomkringen bij renovatiewerken, in kantoorgebouwen, appartementsgebouwen, industriële gebouwen, ...
  
  

Problematiek

In een gevorderd stadium van de afwerkingsfase, nadat de definitieve elektriciteitskasten geplaatst zijn, gebeurt het vaak dat stroomkringen al in gebruik worden gesteld voordat de volledige installatie gekeurd werd. De differentieelschakelaars en de zekeringen van de verschillende stroomkringen in de elektriciteitskasten worden dikwijls zonder enig toezicht bediend door verschillende onderaannemers die op dat ogenblik activiteiten uitvoeren op de werf. Dit kan aanleiding geven tot zeer gevaarlijke situaties, bijvoorbeeld als de zekering van een stroomkring wordt ingeschakeld terwijl er nog werken worden uitgevoerd aan deze stroomkring.

Oplossing

De oplossing voor dit probleem is even goedkoop als eenvoudig. Ze bestaat eruit stroomkringen waaraan bepaalde activiteiten uitgevoerd moeten worden, te beveiligen door middel van een klem die vergrendeld wordt met een hangslot. De sleutel van het hangslot kan bijgehouden worden door de verantwoordelijke van de betrokken aannemer.

Situering

• Werken: plaatsen van speciale technieken (HVAC) in een kantoorgebouw (nieuwbouw)
• Firma: NV Cordeel uit Temse
• Contactpersoon: projectleider
• Betrokken adviseur: Danny Van Overmeire
  
  

Problematiek

Bij het plaatsen van speciale technieken in schachten en bij het leggen van horizontale aftakkingen moeten in de bestaande structuur doorboringen gemaakt worden en sleuven geslepen worden. Bij deze werkzaamheden komt veel kwartsstof vrij.

De prefabvloerplaat bestaat uit een betonplaat en I-profielen met uitsparingen. Daarboven kan (op stalen platen) een deklaag worden gegoten.

Praktische maatregelen

Voor een nieuw kantoorgebouw met een metalen hoofdstructuur heeft de firma Cordeel voor het eerst in België gebruik gemaakt van zelfgemaakte prefabvloerplaten met twee aangehechte I-profielen in de langsrichting. De hoogte van de I-profielen wordt bepaald op basis van de overspanning, zodat de profielen voldoende draagkracht hebben.

Voor dit project werden prefabvloerplaten met een lengte van 16 m gemaakt. Eerst werden in de metalen I-profielen uitsparingen voorzien om kokers, afvoerleidingen, elektrische leidingen en waterleidingen te plaatsen. Vervolgens werd een betonplaat verankerd aan de onderkant van de 57 cm hoge metalen I-profielen. Ook daarin kunnen in de prefabfase al boringen uitgevoerd worden voor de leidingen van de definitieve verlichtingsarmaturen en eventueel voor de koppen van een sprinklerinstallatie. In de prefabfase konden de onderaannemers voor de speciale technieken hun toevoer- en afvoerleidingen, kokers en kabelbanen klaarmaken en al gedeeltelijk in modules monteren.

Op de werf werden de prefabvloerplaten met een metalen lip aan het I-profiel op de dwarsliggers van de hoofdstructuur geplaatst. Vervolgens werden alle leidingen geplaatst. Daarna werden bovenop de I-profielen stalen platen geplaatst die met elkaar verbonden zijn door een zwaluwstaart. Die platen vormden de ondersteuning voor de definitieve, 7 cm dikke deklaag. Een eventuele vloerverwarming kan in de deklaag worden gegoten. Als er geen dekvloer voorzien is, worden er ook geen stalen platen gelegd en kan een verhoogde vloer op pootjes op de I-profielen worden geplaatst als afwerking.

Ongeacht het gekozen type afwerking, er worden altijd toegangsluiken voorzien voor onderhoud, herstellingen en eventuele uitbreiding. 

Een eventuele vloerverwarming kan in de deklaag worden gegoten.

Is de oplossing altijd en overal toepasbaar?

Deze techniek is vooral geschikt bij nieuwbouw voor kantoorgebouwen, appartementsgebouwen, openbare en industriële gebouwen. Het gaat om een nieuwe techniek die ontwikkeld werd in Nederland en waarvoor de aannemer een eenmalige patentvergoeding heeft betaald.

Duiken er door deze oplossing andere moeilijkheden op?

Volgens de projectleider moeten tijdens de ontwerpfase en de verdere ontwikkeling van het project alle uitsparingen op voorhand bepaald worden. Als er gekozen wordt voor verhoogde vloeren, moeten achtergelaten openingen zo snel mogelijk dichtgelegd, afgebakend of gesignaleerd worden om struikel- en valgevaar te vermijden.

Nadat de leidingen geplaatst zijn, kan op de I-profielen ook een verhoogde vloer op pootjes worden geplaatst in plaats van een deklaag.

Besluit

Dankzij deze uitvoering kan er bij het plaatsen van de speciale technieken heel wat boor- en slijpwerk vermeden worden. Bouwvakkers worden dus veel minder blootgesteld aan kwartsstof. Alle leidingen zijn bovendien bereikbaar voor latere onderhoudswerken en eventuele uitbreidingen.

Situering

• Werkzaamheden: alle werkzaamheden in de buurt van lawaaibronnen
  
  

Problematiek

Gehoorschade door blootstelling aan een te hoog lawaainiveau is momenteel een van de belangrijkste beroepsziekten in België. Onder andere tijdens wegenwerken op autosnelwegen worden arbeiders blootgesteld aan een gemiddeld geluidsniveau van meer dan 85 dB(A). Het gemiddelde geluidsniveau veroorzaakt door het verkeer is 83 à 84 dB(A). De Belgische regelgeving stelt zeer duidelijk dat werknemers die dagelijks blootgesteld worden aan een gemiddeld geluidsniveau van meer dan 80 dB(A), gehoorbescherming ter beschikking moeten krijgen. Zoals steeds is het gebruik van PBM's (oorproppen of oorkappen) slechts het laatste redmiddel. De Belgische wetgeving stelt onomwonden dat voorrang moet worden gegeven aan het gebruik van collectieve beschermingsmiddelen.

Oplossing

Geluidsabsorberende zeilen waarmee de werkplek wordt afgeschermd kunnen een oplossing bieden. Deze zeilen kunnen tot 75% van de uitgestoten geluidsenergie absorberen en bijgevolg het geluidsdrukniveau met 20 dB(A) doen dalen. Deze vorm van bescherming is vooral efficiënt als het gaat om geïsoleerde bronnen met een hoge geluidsenergie (bijvoorbeeld een elektrische generator). De voorwaarde is echter dat de zeilen oordeelkundig worden aangebracht. Ze zijn eenvoudig te bevestigen aan een metalen frame. Verder zijn ze vervaardigd uit glasvezel en behandeld met een UV-coating, waardoor ze weinig onderhevig zijn aan aantasting door zonlicht.

Situering

• Werkzaamheden: opgaand metselwerk en plaatsing van lintelen
• Onderneming: Brebuild
• Contactpersoon bedrijf: Verachtert Luc
• Betrokken adviseur: Ronald Plu

Problematiek

Tijdens het opgaande metselwerk van de binnenmuren worden ter hoogte van de ramen en deuren meestal prefab lintelen, ook wel lateien genoemd, geplaatst. Na de plaatsing van het linteel moeten snelbouwstenen of andere bouwmaterialen op maat geslepen en op het linteel gemetseld worden. Daarboven kan dan opnieuw een horizontale volle rij stenen worden gelegd. Snelbouwstenen op maat slijpen betekent echter dat er kwartsstof vrijkomt, en dat willen we vermijden.
  

Oplossing

Tijdens de preventieve acties in het kader van de campagne Kwartsstof hebben de adviseurs van Constructiv extra aandacht besteed aan het opgaande metselwerk en vooral aan de methode om lintelen te plaatsen. De doelstelling is het slijpwerk aan snelbouwstenen of andere bouwmaterialen tot een minimum te beperken. Door ter plaatse verhoogde lintelen te gieten wordt het overbodig om daarna nog materialen op maat te slijpen en te plaatsen, en kan onmiddellijk een horizontale rij volle stenen geplaatst worden. Tijd gewonnen dus, en minder kwartsstof ingeademd!

Problematiek

Vaste steigers in de nabijheid van de openbare weg kunnen een risico inhouden voor zwakke weggebruikers, autobestuurders en steigergebruikers zelf. In de winterperiode, wanneer de zichtbaarheid minder goed is, bestaat het risico dat autobestuurders tegen de steiger botsen. Ook voetgangers kunnen letsels oplopen wanneer ze tegen de steiger stoten.

Oplossing

Een mogelijke oplossing bestaat uit het aanbrengen van kunststof stempelplaten waar de voetplaat van de spindel precies in past. Er bestaan ook dubbele stempelplaten, waar twee voetplaten in passen en die gebruikt kunnen worden wanneer een steiger ontdubbeld wordt. Deze stempelplaten zijn voorzien van geïntegreerde reflectoren en moeten aangebracht worden op een harde ondergrond. Er kunnen ook kunststof beschermingsmiddelen voor staanders en liggers gebruikt worden. Deze zijn geschikt voor buizen met een diameter van 48 mm. De rozetten van de steigers kunnen beschermd worden door middel van een kunststof verbindingselement. Alle beschermingsmiddelen zijn uitgerust met geïntegreerde reflectoren en kunnen makkelijk rond de buizen worden geklemd.

 
Nummering + beschrijving stempelplaat, voetplaat en spindel, reflectoren.

  
Besluit

Deze oplossing is vooral aangewezen voor steigers die het voetpad of een deel van de openbare weg in beslag nemen, maar het kan ook nuttig zijn om deze beschermingsmiddelen met signalisatie aan te brengen op steigers die opgesteld staan langs werfwegen. Dit systeem biedt bijkomende signalisatie, bovenop de wettelijke verplichte signalisatie van steigers die een deel van de openbare weg in beslag nemen, en kan eenvoudig aangebracht worden op de steiger.

Situering

• Werkzaamheden: stenen op hoge palletten veilig verpakken
• Onderneming: Dumoulin Bricks bvba, Roeselare
• Contactpersoon: zaakvoerder
• Betrokken adviseurs: Filip Verbeke, Marc Schevelenbos, Christian Depue

Problematiek

Snelbouw- en gevelstenen leveren op palletten: dagelijkse kost voor elke aannemer en bouwhandelaar. Hoger gestapelde palletten zijn efficiënt bij het transport, maar zorgen voor moeilijkheden op de bouwplaats. De oplossing is nochtans eenvoudig. Onder andere omdat er strikte regels gelden voor de ladingzekering tijdens het transport, is het vaak niet kosteneffectief om palletten bij het transport op elkaar te stapelen. Om toch zo veel mogelijk bouwmaterialen tegelijk te vervoeren gebruiken fabrikanten van snelbouw- en gevelstenen tegenwoordig meestal palletten waarop de stenen hoger gestapeld worden. Voor het transport is dit ideaal: zo wordt het maximale laadvermogen van de vrachtwagen of de oplegger benut zonder dat er antislipmatten of andere bijkomende middelen nodig zijn om te verhinderen dat de lading gaat schuiven. Op de bouwplaats veroorzaken deze hoge palletten echter bijkomende risico’s. De meeste palletvorken en andere hijstoebehoren voor kranen zijn niet hoog genoeg om een hoge pallet aan te pikken. Bovendien is een hoge, volledig geladen pallet meestal te zwaar om zonder meer op een steiger geplaatst te worden en moet de pallet dus eerst gedeeltelijk met de hand afgeladen worden voordat hij aangepikt kan worden met de palletvork van de kraan. Dat betekent niet alleen tijdverlies, maar ook gevaar van vallende stenen bij het hijsen.

Oplossing

Dumoulin Bricks, een fabrikant van snelbouwstenen uit Roeselare, heeft een heel eenvoudige oplossing voor dat probleem: bij het stapelen van een hoge pallet wordt een tussenpallet in het midden van de stapel geplaatst. De klassieke krimpfolie rond de geladen pallet wordt vervangen door een rekfolie, zodat de folie horizontaal doorgesneden kan worden ter hoogte van de tussenpallet. De ‘halve palletten’ kunnen dan veilig verplaatst worden met een klassieke palletvork; de rekfolie rond de stenen blijft immers intact.

Op de bouwplaats wordt de rekfolie opengesneden ter hoogte van de tussenpallet, waardoor de twee ‘halve palletten’ veilig verplaatst kunnen worden.

Situering

Bij afbraakwerken worden bouwelementen doorgezaagd, doorgeslepen, gebroken of verbrijzeld en hierbij komt altijd stof vrij. Bij de afbraak van stenen gebouwen kan het zelfs om zeer grote hoeveelheden stof gaan.

Problematiek

Als de constructies die afgebroken worden, gevaarlijke producten bevatten, komt bij de afbraakwerken ook het schadelijke stof van deze producten vrij. Een voorbeeld hiervan is kwartsstof, dat schadelijk is voor de gezondheid en waarvan de nadelige invloed op de gezondheid inmiddels ruim gedocumenteerd is. De samenstelling van het vrijgekomen stof kan echter zeer gevarieerd zijn. Ook de risico’s op het gebied van veiligheid en gezondheid zijn divers.

Oplossing

Zowel tijdens de afbraakwerken zelf als bij de opslag en afvoer van puin moeten dan ook de nodige maatregelen genomen worden om de productie en de verspreiding van stof tot een minimum te beperken. Bij kleinere werkzaamheden die uitgevoerd worden met handgereedschap, kan gebruik gemaakt worden van stofafzuiging.

Bij afbraakwerken waarbij grotere machines worden ingezet, is stofafzuiging meestal niet rendabel of technisch onhaalbaar. In dat geval kan de verspreiding van stof naar de omgeving sterk beperkt worden door de delen die afgebroken zullen worden, te besproeien met water. Om opwaaiend stof te vermijden, kunnen de afbraakwerken zelf, de werfwegen en de opslagplaatsen voor puin bevochtigd worden met een nevelkanon. Hiermee wordt water zeer fijn verneveld en wordt een waterscherm gecreëerd dat de omgeving beschermt tegen het stof dat vrijkomt tijdens de afbraakwerken.

Problematiek

Op onze bouwplaatsen zijn ladders alomtegenwoordig. Ladders van en naar werven vervoeren is dan ook een dagelijkse activiteit. Vooral bouwvakkers die actief zijn tijdens de afwerkingsfase van een bouwproject, worden geconfronteerd met de problemen van het vervoer van ladders met werfbusjes. Meestal bestaat de enige mogelijkheid erin om de ladders vast te maken op het laadrek dat op het dak van het werfbusje gemonteerd is. De ladder degelijk vastmaken op het laadrek is echter geen sinecure, want meestal is dat enkel mogelijk door op het laadrek te gaan staan, waarbij risico om te vallen ontstaat.

Oplossing

De oplossing voor dit probleem is even efficiënt als eenvoudig. Door gebruik te maken van een laadrek met een uitschuifbaar element dat ook kantelbaar is, is het niet langer nodig om op het werfbusje te gaan staan om de ladder vast te maken. Wanneer de ladder vastgemaakt is, wordt het uitschuifbare element gekanteld, in het vaste gedeelte van het laadrek geschoven en vergrendeld. Zowel de ladder vastmaken als het verplaatsbare element terugschuiven en vergrendelen kunnen dus vanaf de grond gebeuren. Lastig geklauter en het risico op valpartijen behoren met dit type laadrek definitief tot het verleden.

Situering

• Werkzaamheden: ruwbouw van een appartementsgebouw
• Onderneming: Hooyberghs NV (Arendonk)
• Contactpersoon bedrijf: preventieadviseur
• Betrokken adviseur: Ronny Plu

Problematiek

Als de definitieve prefab trappen pas zeer laat geplaatst worden, gebruiken arbeiders vaak tijdelijke toegangsladders om naar een hoger gelegen verdieping te gaan en deze worden opgesteld in de liftkoker. Deze methode is echter bijzonder risicovol voor de arbeiders en maakt het bovendien erg moeilijk om gereedschappen en arbeidsmiddelen te transporteren.

Slecht opgestelde toegangsladder in liftkoker.

Oplossing

Na overleg met de bouwdirectie, de preventieadviseur van de hoofdaannemer en de verantwoordelijke onderaannemer werd beslist om een trappensteiger (van het type Easystep) te plaatsen. Voor een dergelijke trappensteiger is een liftkoker nodig van minstens 1,55 m bij 1,55 m. De maximale opbouwhoogte is drie verdiepingen. De schacht moet voorzien worden van degelijke verlichting. De trappensteiger moet dan weer voorzien worden van leuningen ter hoogte van de afstap en ter hoogte van de opening naast de afstap. Deze leuning levert echter geen hinder op voor de verdere werkzaamheden (plaatsen van dekvloeren en pleisterwerken).

Situering

• Werkzaamheden: ladingzekering met spanbanden
• Onderneming: Wijckmans nv uit Ham
• Contactpersoon bedrijf: zaakvoerder
  
  

Problematiek

Overeenkomstig het KB van 27 april 2007 zijn leveranciers van bouwmaterialen verplicht hun lading te zekeren. Om te vermijden dat de lading, die bijvoorbeeld kan bestaan uit palletten met stenen, gaat schuiven of kantelen, worden vaak spanbanden gebruikt. Door de grote spankracht kunnen te strakke spanbanden de lading op de pallet (bv. holle stenen) echter beschadigen bij het transport. Om dat te vermijden, worden aluminium of pvc hoekprofielen geplaatst tussen elke spanband en de lading. Zo wordt de spankracht beter verdeeld en werkt ze niet op slechts één punt. Om deze hoekprofielen op de lading te leggen, is het echter nodig om op de vrachtwagen of op een ladder te klimmen, waarbij er altijd valgevaar bestaat.

Oplossing

Wijckmans nv, vooruitstrevend in veiligheid, bedacht een hulpmiddel om deze hoekprofielen veilig te plaatsen vanaf de begane grond. Daardoor wordt het risico op een val van hoogte tot nul herleid.

Situering

• Werkzaamheden: verschillende werkzaamheden waarbij een veiligheidshelm en -bril nodig zijn
  
  

Problematiek

Een veiligheidshelm dragen is verplicht op bijna alle bouwplaatsen. Bij heel wat activiteiten in de ruwbouw- of de afwerkingsfase dient ook een veiligheidsbril te worden gedragen; denk maar aan slijp- of zaagwerk. Meestal is die veiligheidsbril maar een korte tijd noodzakelijk. Het is niet evident om de veiligheidsbril telkens opnieuw op te bergen en toch altijd bij de hand te hebben. Als je je bril neerlegt, verlies je hem soms of heb je hem niet bij de hand als je op een andere werkplek een kortstondige activiteit moet uitvoeren waarvoor een veiligheidsbril nodig is.
 
Oplossing

De oplossing is bijzonder eenvoudig en bestaat al een geruime tijd: een veiligheidsbril die geïntegreerd is in de veiligheidshelm. Bij werkzaamheden waarbij een veiligheidsbril niet noodzakelijk is, kan je deze eenvoudig omhoog schuiven. Als je een taak moet uitvoeren waarbij je wel een bril moet dragen, volstaat het om het vizier vanuit de helm naar beneden te trekken. Op die manier ben je er zeker van dat je je veiligheidsbril altijd bij je hebt. Zeker voor arbeiders die sporadisch werkzaamheden verrichten waarbij een veiligheidsbril noodzakelijk is, kan zo’n geïntegreerde bril een goede oplossing zijn.

Constructiv heeft intensief campagne gevoerd over het veilig leveren van bouwmaterialen. Hierbij werd ruim aandacht besteed aan de uiteenlopende risico’s die deze activiteit met zich meebrengt. Het hieronder beschreven goede praktijkvoorbeeld maakt duidelijk dat ook met eenvoudige middelen heel wat bereikt kan worden.
 
Problematiek

Bij het stapelen van bouwmaterialen met scherpe hoeken of randen, zoals wapeningsnetten, metalen profielen en platen, betonijzers, maar bijvoorbeeld ook houten bakken, kunnen werknemers ernstige snijwonden oplopen.

Oplossing

Het probleem is al lang bekend, maar vaak gaan we de oplossing erg ver zoeken, terwijl ze eigenlijk voor de hand ligt: hoekbeschermers uit kunststof die voorzien kunnen worden van een hoogwaardige magneet (met een trekkracht van 25 kg tot 65 kg). Dankzij de magneet blijven de hoekbeschermers altijd op hun plaats zitten en kunnen ze niet ongewild loskomen van de materialen. De hoekbeschermers zijn ook voorzien van een schroefopening, zodat ze met een vijs aangebracht kunnen worden op houten materialen (bakken of balken).

Besluit

Deze zeer eenvoudige oplossing kan altijd en overal toegepast worden. Indien nodig kunnen de hoekbeschermers ook gebruikt worden als permanente bescherming. De magneten kunnen snel en eenvoudig aangebracht en weggenomen worden. Door hun contrasterende kleur kunnen de hoekbeschermers bovendien ook perfect gebruikt worden als markerings- en signalisatiemiddel.

Situering

• Werkzaamheden: beschoeide sleuven voor de bouw van het GEN in Rixens-art
• Onderneming: Smet-FC
• Contactpersoon: Fabrizzio Naitana, werkleider van de beschoeide sleuven
• Betrokken adviseurs: Guillaume Gioia, Silvère Vandierendonck

Werkzaamheden

De werkzaamheden aan het GEN (Gewestelijk Expresnet) die momenteel uitgevoerd worden in Rixensart, bestaan eruit dat lijn 161 uitgebreid wordt van 2 naar 4 sporen, zodat de capaciteit van de spoorweginfrastructuur verhoogd kan worden. Daarvoor wordt de techniek van beschoeide sleuven toegepast over verschillende delen van de lijn. Met deze bouwmethode kan de ingenomen oppervlakte van de werf tot een strikt minimum beperkt blijven, maar hiervoor is een verzorgde organisatie en voortdurende aandacht nodig. De firma die verantwoordelijk is voor deze werken, heeft een vrij eenvoudige procedure en efficiënt materiaal ontwikkeld om de veiligheid van haar personeel tijdens de verschillende fases van de uitvoering te waarborgen: een goedepraktijkvoorbeeld dat onze aandacht verdient.

Beschoeide sleuven zijn relatief smalle sleuven (< 1 m) die manueel uitgegraven worden en waarvan de diepte, op deze werf, meer dan 15 meter bedraagt. De term ‘beschoeide sleuven’ wordt gebruikt omdat de sleuven beschoeid of geschoord worden met geprefabriceerde betonelementen naarmate de uitgraving vordert (zie D in de illustratie hieronder). Door de compacte vormgeving van dit soort bouwwerk zijn de arbeiders verplicht om rechtstreeks in de sleuf te werken; de afvoer van de uitgegraven aarde gebeurt met een kipbak die verbonden is aan de haak van een gemotoriseerde lier.

Problematiek en oplossingen

Wegens het valrisico dat inherent is aan dit soort werkzaamheden, wordt een ‘zelfgemaakt’ leuningsysteem gebruikt, dat een star geheel vormt dat alle kanten van de sleuf beschermt. Dit systeem, dat steunt op de eerste beschoeiingsplaten, wordt voorgesteld in het schema hieronder (zie C). De afstand tussen de leuningen kan afgesteld worden met een borgpen, zodat deze perfect afgestemd is op de breedte van de sleuf. Deze uitrusting werd ontwikkeld in samenwerking met het studiebureau dat verantwoordelijk is voor het project en met de veiligheidscoördinator en heeft de goedkeuring van een erkend organisme gekregen. Ze heeft meerdere functies: ten eerste dient ze als leuning van klasse A als collectief beschermingsmiddel voor het personeel dat bovengronds werkt (de eerste prefab elementen worden zo geplaatst dat ze boven de grond uitsteken en dienen als voetplint - zie D). Dit systeem heeft een oog in het onderste gedeelte (zie E) en de mogelijkheid om er een valstopapparaat met automatisch oprolsysteem aan te bevestigen, is onderzocht. Dit apparaat zal gebruikt worden in de ijzervlechtfase om de veiligheid van de arbeiders die op een bepaalde hoogte in de sleuf werken, te waarborgen en om te vermijden dat ze een val maken die dodelijk zou kunnen zijn.

A: valstopapparaat met automatisch oprolsysteem, vastgemaakt aan de portiekconstructie

B: gemotoriseerde lier, vastgemaakt aan de portiekconstructie

C: leuningsysteem

D: beschoeiingselement / voetplint

E: valstopapparaat met automatisch oprolsysteem, vastgemaakt aan een oog van de leuning

Tijdens de uitgravingsfase wordt een portiekconstructie over de opening gemonteerd, zoals aangegeven op het schema. De eerder vermelde lier wordt daaraan bevestigd om de kipbakken met aarde naar boven te halen (zie B). Er kan gemakkelijk een beveiligde stoeltjeslift (die meer bepaald uitgerust is met een veiligheidsketting en verbonden is aan een valstopapparaat) aan opgehangen worden om de arbeiders tot de bodem van de sleuf en weer omhoog te brengen.

Wanneer de leuningen wegens praktische redenen niet geïnstalleerd kunnen worden (door de behandeling en het lossen van de kipbakken), kan het personeel dat bovengronds werkt, zichzelf tegen valrisico beveiligen door zich op zijn beurt met een harnas vast te maken aan het valstopapparaat.

Ten slotte willen we benadrukken hoe belangrijk het ontwikkelde leuningsysteem is: wanneer de uitgravingsfase voorbij is, kan de portiekconstructie weggehaald worden zonder dat de veiligheid van de werknemers in de sleuf in het gedrang komt. Het leuningsysteem is dan immers een volledig beschermingssysteem, zowel voor de arbeiders die bovengronds werken (via de leuning) als voor de arbeiders die aan het ijzervlechten zijn in de sleuf (via het geïntegreerde verankeringsoog, waaraan het valstopapparaat - een must - vastgemaakt kan worden).

Verankeringspunt in het leuningsysteem.

De leuning is onderbroken om de emmers aarde naar boven te halen. De arbeider die deze taak heeft, is uitgerust met een harnas en is met een valstopapparaat verbonden met de portiekconstructie.